گزارش کتاب زیارت در افریقا: سفر آیینی در مسیحیت صهیونِ افریقای جنوبی

African Pilgrimage: Ritual Travel in South Africa’s Christianity of Zion; Retief Müller; Routledge; 2011

نویسنده گزارش: رقیه حق‌گویان

 

درباره‌ی نویسنده

رتیف مولر (Retief Müller) متولد افرقای جنوبی و دارای مدرک پی اچ دی در رشته‌ی تاریخ و جهان شناسی از مدرسه‎ی مذهبی پرینستون (Princeton Theological Seminary) است. موضوعات تحقیقاتی مورد علاقه و تألیفات او در حوزه ی مهاجرت و زیارت است.

فصل اول

مقدمه (زیارتِ صیهونیسم افریقایی)

سال ها بعد از پایان آپارتاید، افریقای جنوبی هنوز از نظر نژادی چند قطبی و از نظر اجتماعی چندپاره باقی مانده بود. در این شرایط زیارت و آداب مربوط به سفر به کسانی که در انتهای پایینی نردبام اجتماعی بودند کمک کرد تا جهان خود را معنا دار کنند. این کتاب افریقایی را توصیف می‌کند که از جهان های چند پاره‌ی متعدد ساخته شده است.

 موضوع زیارتِ کلیسای مسیحی صهیون (کمص) (ZCC) (Zion Christian Church) همواره مورد توجه دانشمندان و رسانه ها بوده است؛ مخصوصا در ارجاع به گردهمایی شرقی در دفاتر مرکزی کلیسا، موریا (Moria). نویسنده در طول حضور خود در کمص به عنوان شرکت کننده-مشاهده گر، که از می 2005 تا نوامبر همان سال طول کشیده است، به این نکته پی برده است که زیارتِ کمص چیزی بیش از چند جشنواره ی سالانه در موریا است. او در چهار زیارتِ جداگانه شرکت کرده است که دو تای آنها در موریا و دو تای دیگر در دو محل دیگر بوده است. او دریافته است که زیارت (و موضوعات مربوط به آن) مضمونی محوری در بیشتر فعالیت هایِ مربوط به خدمات کلیسای محلی است.

فصل های بعدی توصیف تجربه ی نویسنده از کمص است. اینها تجارب مشاهده گری میان فرهنگی است که در آیین کمص شرکت می کند. از این رو، این پروسه خودش برای راوی به نوعی زیارت تبدیل می شود که به جهان کمص سفر و به آن وارد می شود و بعد از مدت زمانی به خانه بر می گردد. بنابراین نویسنده هم زمان هم زیارت را همان طور که مشاهده کرده توصیف می کند و هم دیگر اشکال آیین کمص را؛ و نیز تجارب و مشاهداتش پیرامون روند پژوهش درباره ی شبه زیارتی که در آن شرکت کرده است.

فصل دو

بافت کلیسای محلی

برای محققی که در تلاش برای ایده آلِ واگردانی روش شناختی است تعهد و عضویت/ شهروندی یک انتخاب نیست. وقتی نقطه ی اشباع به حد تحمل متقابل می رسد، وقت تغییر فرا رسیده است. در انجام این کار، فرد ماهیت پویا و زمانمند روند تحقیق را تشخیص می دهد که اتفاقا در این مورد به نحوی شگت انگیز از مشخصه های موضوع تحقیق نیز هست. کمص با ترکیب متضادِ معنویتِ زمینی اش بعضی روش هایی را به تصویر می کشد که از آن طریق کلمه ی نبوی با تمام ظواهر متنوع اش توجه مخاطب را به افقی فراتر از بافت کلیسای محلی توجه می دهد. در اصل، این افق ها خود را بیرون از مرزهای کمص نمی یابند. آنها به نوعی همان مرکز جهان کمص را تشکیل می دهند؛ مهم تر از همه راهب و موریا (Moria).  بنابراین در فصل های بعد، موقعیت واقعی زیارت که کمص را به کلیسایی متحرک و یا مسافر تبدیل می کند، مورد توجه قرار می دهد.

کلام آخر در مورد رابطه ی میان کشیشان و پیامبران اینکه هر چند فهم تبلیغ و پیامبری به عنوان شیوه های گفتمانی رقیب نشانه ی جنگ قدرت میان روحانیان و غیر روحانیون است، این نگاه ساده سازی بیش از حد موقعیت است.

فصل سه

زیارت موریا: مرکزی مقدس در محیطی روستایی

زیارتی که در این فصل توصیف می شود، احتمالا معطوف به نیازها و آروزهای فردی شده­ترِ شرکت‌کنندگان نیز هست و این فرصتی است برای نوشتن گزارش به کشیشی که فرد را غسل تعمید داده یا فرصتی است برای درخواستِ کمک از طریق باریابی به محضر پیامبر. هر چند ما در جلسه اتاق بازرگانی شرکت نمی کنیم، این نام و ماهیت تجارت به صورت کلی متضمن جست و جوهای فردی شده است؛ که احتمالا به بیرون از مرزهای کمص کشیده می شود. تمام منابع و گواهی های اعضای کمص دال بر این است که در سه زیارت سالانه ی مهم از موریا، در طول ماه سمپتامبر، مسیحیان و شرقی ها از الگوی بسیار مهمی پیروی می کنند. به علاوه، اعضاء در بقیه ی سال از فرصت های متعددی برای بازدید از موریا بهره می برند و ممکن است در این بازدیدها با موقعیت هایی متفاوت از آنچه نویسنده تجربه کرده است، مواجه شوند.

فصل چهار

زیارت محدود به بیرون (outward-bound pilgrimage): کشیش کمص در مرکز

عجیب نیست که باران، که کانون بیشتر یا اکثر فعالیت های مذهبی پیشا مسیحی است باید در دنیای کمصِ کنونی نیز توجه زیادی را به خود جلب کند. این مسئله مخصوصا در مورد بوتسوانا صدق می کند اما برای بسیاری از بخش های مرکزی و شمالی افریقا هم همینطور است؛ جایی که به نظر می رسد به ندرت آب کافیِ در گردش وجود داشته باشد. صرف نظر از اینکه بیشتر اعضای کمص در شهر زندگی می کنند، جایی که به نوعی از سبک زندگیِ کشاورزیِ اجداد خود دور و یا حتا با آن بیگانه شده اند، باران همچنان الهام بخش، نماد خیر و عدالت و نماد دنیایی است با برکات الهی.

ممکن است این زیارت های محدود به بیرون، جایی که هزاران عضو کمص از سراسر جنوب افریقا به تقلید از بارناباس لکگانیان (Barnabas Lekganyane) به آن می‌کنند، به عنوان بازسازیِ نمادین و مسح چشم انداز فیزیکی و تبدیل آن به مجموعه ی فرهنگی-مذهبیِ بازسازی شده ای مانند آنچه جهانِ کمص به نمایش می گذارد باشد.

فصل پنج

نتیجه گیری

احتمالا زیارت یکی از پرشورترین مناسک در نظام شفابخش کمص است. از آنجا که ظاهرا بیشتر مناسک دیگر به مسائلی می پردازند که به سلامتی فردی و روابط میان افراد اختصاص دارند، ممکن است گفته شود زیارت به مسئله‎ی سلامتِ جهانِ آنها (اعضای کمص) می پردازد. افریقای جنوبی کشوری چندپاره است که برای به دست آوردن یکپارچگی اش در برابر نیروی تاریخیِ ایدئولوژی ها و نظام های سلطه مبارزه می کند؛ ایدئولوژی ها و نظام هایی که همیشه سعی کرده اند چیزها را، مطابق تصاویری مختلف و اختلافی از آن چیزی که جهان باید به نظر برسد، بازسازی کنند. این روزها، بسیاری از مردم افریقای جنوبی، به خصوص آنهایی که منابع مالی دارند، انتخاب کرده اند که به پاره‌ی مورد پسندِ خود وفادار بمانند و سعی می کنند آن را از نظر مادی به نوعی بی عیب و نقص کنند. از این رو احتمال دارد تصور پاره‌ی آنها به عنوان جهانِ معرف (نمونه) ممکن شود و در نتیجه نادیده گرفتن این حقیقت که افریقای جنوبی موزاییکی است که از پاره‌های مختلف تشکیل شده آسان تر می شود. در هر حال، بسیاری از افرادی که عضو کمص هستند ابزار مادی لازم برای خلق یک جهان کامل از دیدگاه تنها یک پاره را ندارند. لذا، مانند بیشتر سیاهان افریقای جنوبی و بر خلاف بسیاری از سفیدپوستان، اعضای کمص نیز به زبان های متعددی صحبت می کنند. و بنابراین زندگی روزمره ی آنها نیز در رده های پایین تر اقتصاد کارگری مدرن شده یِ افریقای جنوبی گیر افتاده است؛ آنها وقت آزادشان را صرف مهاجرت به کشور کمص (ZCC country) می کنند. آنها از طریق زیارتِ موریا به طور فیزیکی به محیط روستایی بر می گردند. این مناسکِ مرکزیت بخش پاره‌های مذهبیِ سنتی افریقا را با فهم آنها از یکپارچگی/ کلیت ادغام می کند. به علاوه آنها با زیارت محدود به- بیرون نشان دادند که دنیای دوباره مفهوم سازی شده‌ی آنها چیزی بیشتر از آنومالیِ بومی شده است که بر موریا متمرکز شده باشد. آنها نشان دادند که بینش آنها درباره‌ی دنیای باز- ادغام شده  در سراسر افریقای جنوبی طنین انداز می شود. در حقیقت این طنین انداز شدن تا حدی است که از مرزهای بین المللیِ دولت-ملت های مدرن- که خودش عاملی چندپاره کننده است- فراتر رفته است. 

منابع

کتاب

African Pilgrimage: Ritual Travel in South Africa’s Christianity of Zion

سایت

Amazon.com