در ادامه فایل تصویری و چکیده سخنرانی آقای دکتر مهدی دوستان (پژوهشگر پسادکتری دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق (ع)) با عنوان «بازخوانی انتقادی و تکمیل استدلال فلسفی بر نبوت عامه با نظر به مؤلفه‌های زیارت» در همایش بین المللی الهیات زیارت که در نشست تخصصی «الهیات زیارت و فلسفه2» برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

مشاهده فایل ارائه

زیارت به عنوان مَنسکی که در میان عموم ادیان و مذاهب مشترک است می‌تواند نماینده ابعاد مختلف مقوله دین و گستره آن در زمینه‌های متفاوت حیات انسان تلقی گردد. اگرچه ادعای تجلی تمام وجوه دین در یک منسک خاص دشوار می‌نماید و لذا نباید بررسی مؤلفه‌های زیارت را به منزله احصای کامل ابعاد دین به شمار آورد، اما استفاده از این ابزار به منظور نقد دیدگاه‌های مختلف دینی در جهت پرهیز از رویکردهای تک‌بُعدی و انحصارگرایانه درخصوص دین موجَّه و معقول خواهد بود. از طرف دیگر استدلال مشهور ارائه‌شده در باب اثبات نبوت عامه چهره خاصی از دین به تصویر می‌کشد که به نظر می‌رسد نیازمند تکمیل و ترمیم است. در آن استدلال ابتدا نیاز انسان به قانونی کامل در عرصه اجتماع با استفاده از قول به حیات اجتماعیِ ذاتی او (الأنسان مدنیٌّ بالطبع) اثبات می‌گردد و سپس با ضمیمه این مقدمات که عقل بشری برای تدوین چنان قانونی کافی نبوده و خداوند نیز دارای صفاتی همچون حکمت، رحمت، علم و قدرت است، ضرورت تنظیم و ابلاغ قانون مذکور از سمت واجب‌الوجود تبیین می‌شود. مقایسه مؤلفه‌های مختلف زیارت با استدلال مذکور نشان می‌دهد که نیازهای انسان -در قیاس با استدلال مذکور- قابل تعمیم بوده و به ضمیمه مقدمات دیگر، وجوه متکثر و متنوعی برای دین اثبات خواهد شد. زیرا در زیارت علاوه بر جهات مربوط به قانون و عمل اجتماعی، عمل فردی نیز مورد توجه است (مانند وجه فردیِ مناسک مربوطه). همچنین با ترکیبی از عناصر گرایشی و عاطفی (همچون محبت و تسلیم در برابر شخص مَزور) و وجوه ادراکی و اندیشه‌ای (از جمله شرط معرفت به حق شخص مَزور) در زیارت مواجه هستیم که ضمن ابتنا بر مبادی وجودشناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی خاص، مستلزم توسعه‌ای ویژه در برهان پیش‌گفته و اتخاذ رویکردی چندبُعدی به دین خواهد بود.