در ادامه فایل تصویری و چکیده سخنرانی سرکار خانم دکتر زهرا شریف (استادیار گروه مبانی نظری جنسیت، پژوهشکده زن و خانواده) با عنوان «زیارت به مثابه مواجهه‌ای جسمی و روحی بر اساس عرفان اسلامی» در همایش بین المللی الهیات زیارت که در نشست تخصصی «الهیات زیارت و عرفان» برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

در عرفان اسلامی قاعده‌ای به نام تروّح اجساد و تجسد ارواح وجود دارد. تروحن حالتی برای بدن است که از مادیت محض ارتقا پیدا می‌کند و با حفظ حالت مادی خود، دارای خصایص و لطافت مجردات نیز می‌گردد. از سوی دیگر ارواح نیز با احتفاظ بر ذاتیات خود می‌توانند در عالم اجساد حضور یابند و رنگ آنها را بگیرند. امکان جمع شدن ویژگی مجرد و مادی در امر واحد به دلیل عدم بینونت ذاتی میان مجرد و مادی و قابلیت اتحاد کامل روح و بدن از منظر عرفان اسلامی است. انسان کامل و کون جامع نمونه بارز جسد تروحن‌یافته و روح متجسد است. بر این اساس روح و جسم اولیای الهی حتی بعد از پایان یافتن عمر دنیایی، به دلیل عینیتِ حاصل شده، دچار مفارقت از بدن نمی‌گردد. بنابراین نه بدن دچار تلاشی می‌گردد و نه روح از تدبیر امری غیری و عارضی فارغ می‌گردد، زیرا بدن تبدیل به شأنی از آن شده، از رابطه تعلقی به رابطه وحدت حقیقی عبور کرده است. بر اساس این دیدگاه، زیارت مواجهه با جسدی صرف و یا حضور روحی جدای از بدن نیست، بلکه تشرف نزد نفس‌الامری است که به دلیل تحقق وحدت حقیقی، وجودی یکپارچه و غیرقابل زوال است. ائمه علیهم السلام شبیه‌ترین حقایق به احدیت جمع الهی هستند که مقام «فوق جمع بین مادیت و تجرد» است. این به معنای نفی مرگ از ایشان نیست، اما سؤالی که پدید می‌آید این است که آیا چنین بدنی کارکرد قبل از زمان مرگ را خواهد داشت و اگر ندارد چه غایتی برای آن مترتب است؟ یکی از پاسخ‌ها تقریر جسمانی بودن معاد است که از این رهگذر قابل فهم خواهد بود. از میان فلاسفه ملاصدرا و حکیم زنوزی و در بین عرفا ابن‌عربی چنین امری را پذیرفته‌اند. بسیاری از روایات و مفاد زیارت‌نامه‌ها بر اساس این دیدگاه در معنای ظاهری قابل فهم و بی‌نیاز از تأویل -به معنای حمل بر معنای غیرظاهر- می‌گردد.