در ادامه فایل تصویری و چکیده سخنرانی آقای دکتر سید علاءالدین شاهرخی (دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه لرستان) با عنوان «بررسی کارکرد تاریخی پناه‌دهندگی و دادخواهی زیارتگاه‌ها در ایران با تکیه بر حرم امام رضا (ع)» در همایش بین المللی الهیات زیارت که در نشست تخصصی «الهیات زیارت و مطالعات تاریخی» برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

دریافت فایل ارائه

اقامت و پناه گرفتن مردم در جوار اماکن مقدس زیارتی به منظور دادخواهی و رهایی از مجازات و یا نجات جان، خاص مردم ایران نبوده و از گذشته‌های دور میان اقوام مختلف رواج داشته است. دادخواهی از نظر ایرانیان با نمادهای دین اسلام به ویژه قرآن مجید، پیامبر اکرم (ص) و خاندانش (اهل بیت عصمت و طهارت) ارتباطی عمیق و معنادار داشته و در تاریخ آنان تجلی یافته است. این موضوع موجب این دغدغه فکری و سؤال است که چگونه در این راستا زیارتگاه‌ها خصوصاً حرم ثامن الحجج (ع) در شرایط گوناگون و به ویژه در اوضاع بحرانی، پناهگاه مردم و محل دادخواهی ایرانیان بوده‌اند؟ این تحقیق با استفاده از روش پژوهش تاریخی و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام پذیرفته است. یافته‌های پژوهش گویای این واقعیت است که در فقدان هر گونه فضای حداقلی برای طرح درخواست‌های حقوقی مردم در برابر قدرتمندان و صاحب منصبان، بر اساس پیشینه قداست و پناه‌دهندگی مکان‌های مقدس، زیارتگاه‌ها و از همه مهم‌ترحرم رضوی تنها محل امن مردم بی‌پناه برای گفتگو با حاکمان و صاحبان قدرت بوده است. زیارتگاه‌ها به ویژه حرم امام رضا (ع) کارکردهای دیگری از جمله اعتکاف، شفاطلبی بیماران، درخواست بخشش، دادخواهی یا پناهندگی از ستم حاکمان مستبد نیز بوده است که در موارد متعددی امکان کمک و لطف به این افراد فراهم می‌شد و در مواردی نیز مفری فراهم نمی‌آمد. علاوه بر موارد شخصی، مهم‌ترین وقایع پناه‌دهندگی و اجتماع عمومی در حرم رضوی در دوران معاصر، حضور مردم مشهد در اعتراض به امتیازنامه رژی در دوران ناصرالدین شاه قاجار بود؛ همچنین در جریان مشروطیت، به سبب اجتماع مردم در این مکان، رکن‌الدوله والی خراسان حرم امام رضا (ع) و مسجد گوهرشاد را به توپ بست. سرانجام به واقعه مسجد گوهرشاد در تیرماه 1314 باید اشاره نمود که از آن به عنوان قیام علیه بی‌حجابی یاد می‌شود.