در ادامه فایل تصویری و چکیده سخنرانی آقای مصطفی قناعتگر (استاد حوزه علمیه خراسان) با عنوان «شناسایی فرهنگ مادی زیارت امام رضا در قرن چهارم هجری با تکیه بر باب پایانی کتاب عیون اخبار الرضا» در همایش بین المللی الهیات زیارت که در نشست تخصصی «الهیات زیارت و مطالعات تاریخی» برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

دریافت فایل ارائه

فرهنگ در کلی‌ترین تعریف، مجموعه رفتارها و باورهایی است که انسان‌ها از نسل پیشین خود می‌آموزند و با تغییراتی جزئی آن را به نسل‌های بعد از خود آموزش می‌دهند. هر فرهنگ دارای اجزایی مادی و غیر مادی است. فرهنگِ زیارت در میان علاقه‌مندان به اهل بیت پیامبر صلی الله علیه وآله (بخش‌های متمایز زندگی ایشان نسبت به غیر ایشان)، دارای اجزایی شامل مسائلی غیر مادی (مانند گفتارها، هنجارها و باورهای رسمی و عامیانه) و مادی (مانند اشیاء، رفتارها، مکان‌ها، سرزمین‌ها، نمادها و مراسم) است که عملاً ارتباطات ایشان با آن شخصیت‌های مقدس را در طول تاریخ گذشته بازگو می‌کند. از این میان، در پژوهش حاضر، شناسایی فرهنگِ مادی زیارتِ امام رضا علیه السلام در میان شیعیان و حتی اهل سنت علاقه‌مند به آن امام انجام خواهد شد. برهه‌ای از تاریخ که در این پژوهش مد نظر است، قرن چهارم هجری قمری است. نگاهی به باب پایانی کتاب عیون اخبار الرضا معلوم می‌کند که فرهنگ مادی زیارت امام رضا علیه السلام در عصر شیخ صدوق، مؤلفه‌هایی همچون آستانگیِ فضا، برکت‌جویی از فضا، خواب دیدن در فضا، بالاسر، بنا و ضریح، قبّه، مفهوم «الدعاء عند القبر»، تولیت مشهدالرضا (مدیریت زیارت)، کاروان‌های زیارتی (حمل و نقل)، بومِ زائران، درخواست‌های مادی و پناه آوردن حیوانات به آن مشهد (ژانر آهو) را در بر می‌گیرد. همچنین می‌توان دریافت که مؤلفه‌های مرتبط با فضا و درخواست‌های مادی، از محوریت بیشتری برخوردار هستند. از سوی دیگر، معلوم می‌شود که فرهنگ مادی زیارت امام رضا در قرن چهارم هجری در مردم خراسانِ تاریخی (نیشابور، توس-سناباد، نوغان-بخارا، بلخ، مرو)، ری و قم بروز و تا سایر بلاد اسلامی مانند مصر نیز توسعه یافته است.