در ادامه فایل تصویری و چکیده سخنرانی سرکار خانم دکتر زهرا داورپناه (استادیار گروه مطالعات نظری، پژوهشکده زن و خانواده) با عنوان «تأملی در باب زیارت و زنان عصر قاجار با مرور سه سفرنامه زن‌نگار» در همایش بین المللی الهیات زیارت که در نشست تخصصی «الهیات زیارت در گستره ادبیات و سفرنامه ها» برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

دریافت فایل ارائه

پیشفرض رایج درباره زنان عصر قاجار، بیشتر دال بر محدودیت و محرومیت از حضور در اجتماع و حتی جهل و ناتوانی زنان در نظامی شدیداً مردسالار است. با این حال آثاری از آن عصرباقی مانده که توسط خود زنان نگارش یافته و این کلیشه را به چالش می‌کشد. بخشی از این آثار به سفرنامه‌های زنان و یادداشت‌های ایشان از سفر حج و عتبات عالیات اختصاص دارد. مطالعه این سفرنامه‌ها به ما تصویری از زیارت در نگاه زنان و نیز اوصاف خود زنان زائر ارائه می‌دهد. در بررسی سفرنامه‌های زنان از رویکرد کامران اسکات آقایی و آرای او درباره نسبت زنان و مناسک محرم در عصر قاجار بهره‌مند خواهیم شد. وی متخصص تاریخ شیعه در عصر حاضر در ایران و خاورمیانه و همچنین مباحث مربوط به جنسیت است و در برخی آثار خود از جمله دو کتاب زنان کربلا: مناسک و گفتمان‌های نمادین در اسلام شیعی مدرن و شهدای کربلا: نمادها و مناسک شیعی در ایران مدرن به نسبت زنان با عاشورا و مناسک عاشورایی پرداخته است. آقایی معتقد است این مناسک، برای مثال تعزیه‌ها و روضه‌ها، از سویی مایه تداوم و تقویت نظام جنسیتی و آداب دینی و اجتماعی مرسوم درباره زنان بودند، لکن از سوی دیگر فرصت‌هایی برای استقلال، تأثیرگذاری اجتماعی و مشارکت بیشتر زنان به شیوه‌های دلخواه و مدنظر خودشان فراهم می‌کردند. به همین شکل به نظر می‌رسد زیارت علاوه بر جنبه مذهبی آن، با خارج ساختن زنان از مکان و جامعه روزمره فرصتی بی‌بدیل برای ظهور فردیت و توانایی‌های این زنان بوده است. به این ترتیب زیارت‌های زنان قاجار به ما تصویری متفاوت و کلیشه‌شکن از زن سنتی ایرانی ارائه می‌دهد.