در ادامه فایل صوتی  سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر هادی صادقی (مدیر گروه اخلاق نظری پژوهشگاه قرآن و حدیث و استاد تمام دانشگاه قرآن و حدیث) با عنوان «مبانی اخلاقی الهیات زیات» در پنجمین پیش‌نشست همایش بین‌المللی الهیات زیارت که به میزبانی و توسط انجمن کلام اسلامی حوزه در تاریخ 11 آبان ماه ۱۴۰۲ در سالن کنفرانس ساختمان دبیرخانه انجمن های علمی حوزه  برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.گزارش مکتوب این سخنرانی نیز به زودی بارگذاری خواهد گردید.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر صادقی در ابتدای نشست عنوان کردند؛ انسان در برابر امر مقدس احساس خشوع دارد. این خشوع در برابر زیبایی و عظمت امر مقدس است. در زیارت ما نزد مزوری می‌رویم که حس می‌کنیم، مقدس است. در برابر این مزورِ مقدس ما حس خشوع در برابر عظمت و زیبایی آن را داریم. زیارت یعنی تشرف نزد اولیاء الله، البته باید توجه داشت همه اولیاء الله در یک سطح نیستند، اما همگی بهره‌ای از ولایت الهی دارند. یکی از اهداف مهم زیارت، شریک شدن با اولیاء الله در امور مقدس است.

اینکه می‌گوییم بهره ‌مندی از زیبایی در زیارت میسّر است، منظور زیبایی‌هایی است که در امر اخلاقی نیز وجود دارند. زیرا جوهره امر اخلاقی، زیبایی است. در واقع امری اخلاقی است که دارای زیبایی معقول باشد. هنگامی که به زیارت می‌رویم خود را به منابع زیبایی متصل می‌کنیم تا از آنها در عمل فردی و اجتماعی خود استفاده کنیم.

 اولیاء الله، هادیان خلق و بنیان گذاران مبانی اخلاقی هستند. البته وضع تکوینی اخلاق، نتیجه اراده الهی است، اما در عالم تشریع این وضع بر عهده اولیاء الله است. از طرفی جهت ارتقاء شخصی در اخلاق نیازمند یاری اولیاء الله هستیم تا ناپاکی‌های ما به وسیله آنان زائل گردد. سفارش به وضو و غسل پیش از زیارت نیز در راستای همین فرآیند تصفیه و پاک سازی است.

ما در حرکت به سمت مزور، در ولایت آنها خود را سهیم می‌کنیم. در واقع با این کار وجه اخلاقی شدن که تولی به ولایت اسوه‌های اخلاقی است را محقق می‌سازیم. نتیجه زیارت محکم شدن پیوندمان با ولایت اولیاء الله است. محبت به مزور موجب تقرب به مزوراست، این تقرب خود موجب شبیه شدن ما به مزور می‌شود. اصالتا مفهوم تشیع به تولی پیوند می‌خورد، تولی نیز به ولایت اسوه‌گان الهی پیوند خورده است. به عبارت بهتر؛ پذیریش ولایت اهل بیت، یک امر اخلاقی تمام است.

در ادامه نشست حجت الاسلام و المسلمین دکتر صادقی افزودند که؛ هر تغییر و تحول اخلاقی که در انسان رخ می‌دهد، نیازمند استمداد از خداوند متعال و اهل بیت (علیهم السلام) می‌باشد. زیرا فرد ناقص نمی‌تواند خودش را به خودی خود کامل کند. ارتقاء اخلاقی صرفا با مدد اولیاء الله میسر است و یکی از کارکردهای زیارت فراهم کردن زمینه این اتفاق بزرگ است.

زیارت دارای خواص متعددی است. یکی از خواص زیارت، شراکت در قداست اولیاء الله است. این شراکت با استمداد و جلب نظر اولیاء الله محقق می‌شود. می‌توان گفت؛ این نکته قله مباحث اخلاق هنجاری در بحث مبانی اخلاقی زیارت است. در تمام زیارت‌ها برای سطوح افراد جامعه درس‌ها و ترقی اخلاقی نهفته است. اگر شخصی به لحاظ اخلاقی خودگرا باشد در زیارت به او توجه به مفاهیم و منافع دراز مدت آموخته می‌شود. حل مشکلات دنیوی، که نتیجه دیدگاه خودگرایی به زیارت است، یک امر اخلاقی نیست اما موجب تسهیل رشد اخلاقی می‌گردد، زیرا محبت را بین زائر و مزور افزایش می‌دهد. افزایش محبت خود موجب رشد اخلاقی است.

اگر شخصی به زیارت از منظر وظیفه گرایانه محض بنگرد، زیارت مصداق بارز تکلیفی است که مزد رسالت رسول الله ، یعنی مودت فی القربی، می‌باشد. اگر به مقوله زیارت از دید سودگرایانه بنگریم، زیارت چیزی جز سود اجتماعی نیست. به عنوان مثال زیارت اربعین یک نمایش بیست میلیونی از قدرت تشیع در جهان است.

 برکات و خیرات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی زیارت غیر قابل اغماض است. حتی اگر به مقوله زیارت از منظر دیگرگروی بنگریم، متوجه می‌شویم کسانی که در زیارت حال معنوی پیدا می‌کنند، حس همدردی با دیگران در آنان تقویت می‌شود. نمونه‌های بسیاری از این دیگرگروی در مسیرهای زیارتی دیده می‌شود.

در انتهای نشست حجت الاسلام و المسلمین دکتر صادقی عنوان کردند که؛ هر یک از نگاه‌های پنجگانه اخلاق هنجاری، از فضلیت‌گرایی که در قله اخلاق هنجاری است تا وظیفه‌گروی، سودگروی، دیگرگروی و حتی خودگروی اخلاقی در زیارت معنا پیدا می‌کنند. به عبارت بهتر می‌توان گفت؛ زیارت یک امر کاملا مبتنی بر اخلاق است که موجب توسعه اخلاق انسانی می‌شود.

تهیه کننده: محمد پاینده