پروفسور اندرو پترسن، استاد تاریخ و باستان شناسی دانشگاه ولز ترینیتی سنت دیوید،  در چهارمین سخنرانی بین المللی همایش بین‌المللی الهیات زیارت  با عنوان «آب و حج: پژوهشی پیرامون تامین آب حجاج در دوران پیشامدرن» به سخنرانی پرداختند. این سخنرانی به زبان انگلیسی و به صورت برخط در تاریخ 6 آبان1402  برگزار گردید. در ادامه فایل ارائه، فیلم و چکیده فارسی این سخنرانی تقدیم علاقه مندان می گردد.

دریافت فایل ارائه

مشاهده فیلم سخنرانی

قرار گرفتن مکه در قلب یکی از خشک ترین مناطق جهان باعث شده تا وجود و تامین آب برای زائران حج هم به لحاظ عملی و هم به لحاظ دینی-معنوی امری ضروری باشد. این مقاله به بررسی تاریخی اقدامات عملی انجام شده توسط حاکمان مسلمان برای اطمینان از تأمین آب و همچنین عوامل تهدید کننده تأمین آب می پردازد. از قدیم‌الایام، امکانات و تسهیلاتی در بیابان‌های سخت عربستان در مسیرهای اصلی حج از مصر، سوریه و عراق در نظر گرفته شده بود تا زائران بتوانند به سلامت از این مسیر عبور کرده و به مکه برسند. این امور شامل چاه‌ها و آب‌انبارها و در برخی موارد، اقامت گاه هایی برای ارائه تدارکات و خدمات به زائران می شده است. با این حال، به دنبال آشفتگی سیاسی در قرون 11 تا 15، رسیدگی به مسیرهای حج نادیده گرفته شد و بسیاری از امکاناتی که توسط حاکمان اولیه مسلمان ساخته شده بود، فرسوده و متروکه شدند. با فتح عربستان توسط عثمانی در قرن شانزدهم، توجهی مجدد به مسیرهای حج با تاکید بر مسیر دمشق صورت گرفت. در طول قرن شانزدهم، عثمانی ها امکانات آب جدیدی فراهم نکردند بلکه قلعه هایی ساختند که از چاه ها و آب انبارهای موجود در مسیر محافظت می کرد. با این حال، از قرن هفدهم به بعد، با افزایش حملات بادیه نشینان و همچنین تعداد حجاج، نیاز بیشتری به امکانات آبی احساس شد. این فشار فزاینده در مسیر حج در سال 1748 به اوج خود رسید و منجر به قتل عام هزاران زائر شد. در پاسخ، عثمانی‌ها ایستگاه‌های بیشتری در طول مسیر از جمله در مکان‌هایی که حتی منابع آب طبیعی وجود نداشت، ساختند. در این دوره، هرساله پیش از ورود حجاج به مقرهای حفاظت شده، آب لازم را از طریق مشک به این مقرها منتقل می کردند.

مترجم: مهدی قاسمی