در ادامه فایل صوتی و همچنین گزارش مکتوب سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین سید محمد کاظم طباطبائی (دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث؛ رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث) با عنوان «حقیقت زیارت و توحید محوری در زیارت معصومان (ع)» در چهارمین پیش‌نشست همایش بین‌المللی الهیات زیارت که توسط دانشگاه و پژوهشگاه قرآن و حدیث در تاریخ 5 مهرماه ۱۴۰۲ در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، دانشگاه قرآن و حدیث  برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

حجت الاسلام و المسلمین طباطبایی در ابتدای نشست بیان کردند که؛ در زبان فارسی برای مقوله زیارت افعال و عبارات متعددی به کار می‌رود مانند: زیارت رفتن یا زیارت کردن، کاربرد متفاوت این افعال ریشه در قصد و حرکت زائران دارد. از نظر عامه مردم، زیارت قرب فیزیکی به مزور و بوسیدن ضریح است.

در کتاب مصباح المنیر در شرح کلمه زیارت بیان شده که؛ زیارت یک بن مایه دارد و آن میل و تمایل به چیزی همراه با عدول از گروه مقابل آن چیز می‌باشد. از طرفی در دل زیارت یک تمایل و ارتباط قلبی نهفته است که ریشه‌های برائت نیز در آن محسوس است. در این کتاب برای زیارت از عبارت «قَصدُ المَزُور» استفاده شده است. ازاین‌رو می‌توان گفت هر رفتنی زیارت نیست و در آن قصد و میل قلبی نهفته است.

به نظر می‌رسد برای کشف حقیقت زیارت باید بگوییم که زیارت دارای لایه‌ها و مراتبی است. این لایه‌ها و مراتب نافی یکدیگر نیستند. مرحله اول زیارت میل است. میل در واقع ارتباط قلبی زائر و مزور است که خود نوعی زیارت است که در تراث حدیثی ما به آن اشاره شده است.

مرتبه دوم زیارت قصد است که در مصباح المنیر به آن اشاره شده است. مرتبه سوم زیارت دیدار است که در روایات ما نیز، به دیدارِ فیزیکی توجه شده است. مرحله و مرتبه چهارم زیارت حضور و درهم‌تنیدگی است و مرحله بالاتر و اعلای زیارت مرحله هم‌افزایی معرفتی است که در زیارت‌نامه‌ها بروز و ظهور دارد.

حجت الاسلام طباطبایی در ادامه نشست عنوان کردند که؛ بالاترین مرتبه زیارت که حقایق زیارت در آن متجلی می‌شود در زیارت‌نامه‌ها، خصوصاً زیارت‌نامه‌های مأثور منعکس شده است. در زیارت‌نامه‌های ماثور، توحید‌محوری بسیار محسوس است. یکی از این زیارت‌نامه‌ها، زیارت امین الله است.

در این زیارت‌نامه 66 مرتبه نام خداوند متعال ذکر شده است. در واقع به جای اینکه این زیارت‌نامه، زیارت حضرت علی(ع) باشد، حضور خدا و مفاهیم توحیدی در آن برجسته‌تر و نمایان‌تر است. در ابتدای این زیارت ویژگی‌های امام معصوم در پرتو الطاف الهی بیان می‌شود و در انتهای زیارت‌نامه صرفا توجه به خالق مطرح می‌گردد. در زیارت امین الله، خدا محوری موج می‌زند.

حجت الاسلام طباطبایی در قسمت پایانی نشست افزودند که؛ در زیارت‌های مأثور، خواسته‌های ما از خداوند است نه از امام معصوم(ع)، در واقع در زیارت‌نامه‌های مأثور هرچند میل قلبی و قصد نسبت به امام معصوم است، متن و معرفت نسبت به خداوند متعال است.

تهیه کننده: محمد پاینده